Հայաստանի բնակչություն

Արևելյան Հայաստանի հյուսիսային մասերը Ռուսական կայսրության կազմում հայտնվեցին չորս փուլով՝ 1801-1878 թթ։ Արևելյան Հայաստանի հարավային մասերը մինչ այժմ Պարսկաստան–Իրանի կազմում են։ 1828-ին, երբ Արևելյան Հայաստանի Երևանի և Նախիջևանի խանությունները միացել են Ռուսաստանին, կազմելով Հայկական մարզը, այն ունեցել է ընդամենը 161 հազար բնակիչ։ 1828-1829 թթ. Արևելյան Հայաստանի հարավային մասերից, որոնք մինչ այժմ Պարսկաստան–Իրանի կազմում են, Ատրպատականի հայկական բնակավայրերից և Օսմանյան կայսրության տիրապետության ներքո գտնվող Արևմտյան Հայաստանից շուրջ 150 հազար հայ է տեղափոխվել Հայկական մարզ և Արևելյան Հայաստանի՝ Ռուսական կայսրության կազմում գտնվող հյուսիսային մասերլ հարակից շրջաններ։ Արևելյան Հայաստանի Երևանի նահանգում 1-ին մարդահամարն անցկացվել է համառուսաստանյան 1-ին մարդահամարի շրջանակներում՝ 1897-ին, ըստ որի՝ այդ նահանգի բնակչության ընդհանուր թիվը եղել է 798 հազար։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրեին (1913) Արևելյան Հայաստանի Երևանի նահանգի բնակչությունը եղել է 1 մլն։ 1918-ին Արևմտյան Հայաստանից և Հարավային Կովկասի տարբեր շրջաններից Արևելյան Հայաստանի Երևանի նահանգ և մայիսին այդտեղ կազմավորված Հայաստան է տեղափոխվել մոտ 302 հազար հայ։

Սակայն թուրք-հայկական պատերազմի (28.09-18.12.1920), սովի, դեպի Ռուսաստան արտագաղթի հետևանքով բնակչության թիվը 1920-ին դարձյալ նվազել է մինչև 720 հազարի։1 մլն-ն վերականգնվել է միայն 1930-ին։

Հայաստանի բնակչությունն արագորեն աճել է խորհրդային ժամանակաշրջանում. 1920-1991 ֊ին բնակչության թիվն ավելացել է 4,9 անգամ՝ հասնելով 3,57 մլն-ի։ Հանրապետությունում վերջին 20 տարիների ընթացքում ազգամիջյան հարաբերությունների սրման, ղարաբաղյան պատերազմի (1991-1994), երկրի տնտեսական շրջափակման, էներգետիկ, ճգնաժամի, ինչպես նաև Սպիտակի երկրաշարժի (զոհվել է 25 հազար մարդ) և արտագաղթի հետևանքով հանրապետության բնակչության թիվը նվազել է շուրջ 800 հազարով, որից 475,8 հազարը՝ 1992-1994-ին։

Արցախը ավելացել է 4,5, քաղաքային բնակչությունը՝ 17,1, իսկ գյուղ, բնակչությունը՝ 1,95 անգամ։ 1990-2009-ին գումարային բնական հավելաճը կազմել է 423 հազար մարդ (12)։ 2010-ին մշտական բնակչության 34,4 %-ն ապրել է Երևանում, Հայաստանի Արարատի, Արմավիրի, Կոտայքի և Շիրակի մարզերից յուրաքանչյուրում՝ մշտ. բնակչության 8,6-8,7-ական %-ը, Գեղարքունիքի մարզում՝ 7,4 %-ը, Արագածոտնի, Սյունիքի և Տավուշի մարզերից յուրաքանչյուրում՝ 4,1-4,7-ական %-ը, իսկ 1,7 %-ը՝ Վայոց ձորի մարզում։

1976 թվականին կանխատեսվում էր, որ Հայաստանի բնակչությունը 2000 թվականին պետք է կազմեր 4,650 միլիոն մարդ, խտությամբ՝ 156 մարդ/կմ², քաղաքներում պետք է բնակվեին հանրապետության բնակչության 80%-ը, իսկ Երևանի բնակչությունը պետք է լիներ ավելի քան 1,2 միլիոն մարդ, սակայն կանխատեսումները չիրականացան Սպիտակի երկրաշարժի, էներգետիկ ճգնաժամի, Արցախյան պատերազմի, տնտեսական շրջափակման, արտագաղթի, ինչպես նաև ծննդաբերության ցածր մակարդակի պատճառով։

Ըստ 2011-ի մարդահամարի՝ Հայաստանի մշտական բնակչությունը 3,213 միլիոն էր։ Հանրապետության բնակչության թիվն իր ամենաբարձր ցուցանիշին հասել է 1992-ին՝ 3.633,3 հազար մարդ։

Տարի	Ընդամենը՝ տարեսկզբիդրությամբ (հզ․ մարդ)	Այդ թվում՝	Տոկոսներով՝ ընդհանուրինկատմամբ
քաղաքային	գյուղական	քաղաքային	գյուղական
1920	720,0	121,7	598,3	16,9	83,1
1926	881,3	167,1	714,2	19,0	81,0
1939	1282,3	366,4	915,9	28,4	71,6
1959	1765,3	873,1	892,2	49,5	50,5
1970	2492,6	1472,7	1019,9	59,1	40,9
1979	3037,3	1985,7	1051,6	65,4	34,6
1989	3304,7	2222,2	1082,5	67,2	32,8
2001	3214,5	2066,1	1146,9	64,3	35,7
2005	3217,5	2062,3	1153,6	64,1	35,9
2006	3221,1	2062,6	1156,6	64,1	35,9
2009	3238,0	2073,4	1164,6	64,0	36,0
2010	3249,5	2081,0	1168,5	64,0	36,0
2011	3262,6	2088,5	1174,1	64,0	36,0
2017	2986,1	1901,7	1084,8	63,7	36,3